Bedevaartsoord
De bedevaarten in Renkum
Wat is een bedevaart?
Het woordenboek van Dale vermeldt bij een bedevaart: het is een ‘reis (meestal te voet) naar een heilige plaats, al biddende en om daar te bidden, met name om een gunst af te smeken of als boetedoening’. Bedevaartgangers zijn mensen die naar een plaats gaan waar bijvoorbeeld een heilige geleefd heeft of begraven is, of waar een bijzondere gebeurtenis plaatsvond. Zij bidden daar, vragen om steun, doen een ‘bede’ of een ‘intentie’. Het woord ‘vaart’ is Oudnederlands voor ’tocht’ of ‘reis’. Een ander woord voor een bedevaartganger is een pelgrim.
In de katholieke kerk zijn er internationale bedevaartplaatsen zoals: Banneux in België; Kevelaer in Duitsland; Lourdes in Frankrijk; Santiago de Compostella in Spanje; de graven van de apostelen Petrus en Paulus in Rome.
In Nederland zijn meerdere bekende katholieke bedevaartplaatsen: Den Bosch (NB), Handel (NB), Heilo (NH), Kapel in ’t Zand (L), Roermond (L), de Martelaren van Gorkum (ZH). Boven de grote rivieren is Renkum een bedevaartsoord met een lange historie. Historische bronnen vermelden bedevaarten naar een bijzonder Mariabeeld in Renkum al in eind 14e eeuw
Bedevaarten naar Renkum: wat is er te zien?
Het bedevaartsoord van Maria te Renkum heeft drie bezienswaardigheden. Het eerste en belangrijkste is het middeleeuwse Mariabeeld. Het tweede is de mooie kerk waarin het beeld zich bevindt. Het derde is Rosarium Mariae, het park dat enige jaren geleden is aangelegd.
Het Mariabeeld
Het Mariabeeld in Renkum is vermoedelijk gemaakt rond 1350. Het beeld laat Maria zien met een staande Jezus op haar schoot. Het beeld is bijna uit één stuk eikenhout gemaakt. De stijl van deze tronende Madonna past het beste volgens sommige wetenschappers bij de Maaslandse stijl. Dit blijkt volgens hen uit de draperie-stijl en de verfijnde vormgeving. Anderen typeren het beeld als Neder-Rijns. De manier waarop Maria het kindje vasthoudt en de gelaatsuitdrukkingen kenmerken deze stijl.
Het Mariabeeld staat op de lijst van Waardevol Beschermd Cultuurbezit. De naam van dit Mariabeeld is ‘ Maria als zetel der Wijsheid, de Sedes Sapientiae’.
Het beeld stond in de Middeleeuwen in een kapelletje en later in een klooster in de uiterwaarden van Renkum nabij het Renkums Beekdal. Het trok destijds al vele pelgrims, omdat het de faam had van wonderlijke gebedsverhoringen bij bedevaarten. In de tijd van de Reformatie moest het voor de beeldenstorm in veiligheid gebracht worden, eerst in Wageningen, later in Utrecht. In 1928 kreeg het Mariabeeld op feestelijk wijze onder belangstelling van duizenden mensen weer haar plaats in Renkum. Nu staat dit Mariabeeld in de kerk Onze Lieve Vrouwe ten Hemelopneming, Utrechtseweg 1, Renkum.
De Kerk
De parochiekerk te Renkum is in 1923 in neogotische en expressionistische stijl gebouwd door de architect Jos Cuypers (1861-1949). Jos Cuypers is bekend als architect van de Amsterdamse effectenbeurs, de katholieke kathedraal van Haarlem en vele andere kerken. Hij was de zoon van de beroemde Pierre Cuypers, architect van het Rijksmuseum, het Centraal Station te Amsterdam en vele kerken.
De kerk heeft kleurrijke gebrandschilderde ramen waarop de twaalf apostelen afgebeeld zijn. Deze ramen zijn gemaakt door de bekende Joep Nicolas uit Roermond.
Er zijn ook stijlvolle beelden van heiligen te zien, die door de jaren heen aan de kerk zijn geschonken. Bijvoorbeeld de R.K. Fabrieksarbeidersbond schonk in 1925 het beeld van de heilige Willibrordus. Het beeld van de heilige Theresia van Lisieux uit 1942 is een voorbeeld van een schenking van iemand die onbekend wilde blijven. De toenmalige parochie schonk zelf in de jaren 20 tot jaren 60 ook enkele beelden. Het beeld van Gerardus Majella uit 1954 is daar een voorbeeld van.
Het Rosarium Mariae
Enkele jaren geleden is achter de kerk opnieuw een bedevaartspark ingericht door vrijwilligers: het Rosarium Mariae. Rosarium Mariae betekent: Rozenkrans of Rozentuin van Maria. Langs een wandelpad staan 20 kleine kapelletjes met afbeeldingen van de z.g. ‘Geheimen van de Rozenkrans’, d.w.z. 20 gebeurtenissen uit het leven van Maria en Jezus. De afbeeldingen zijn uitgevoerd in verschillende technieken zoals mozaïekwerk, icoon-schilderwerk, reliëfs in keramiek. Het wandelpad is rolstoelgeschikt gemaakt. Over dit wandelpad worden processies gehouden, maar men kan er ook alleen mediteren of de rozenkrans bidden. Het is altijd toegankelijk, via de poort aan de rechterzijde op het kerkplein. Op 27 mei 2012 is het Rosarium Mariae geopend door burgemeester J.P. Gebben van Renkum en mgr. drs. H.W. Woorts, hulpbisschop Aartsbisdom Utrecht, die het daarna inzegende.
Wat is er te doen?
Wij organiseren jaarlijks vijf bedevaarten in Renkum. Daarnaast kunt u individueel of in groepsverband een programma voor uw bedevaart samenstellen..
De vijf bedevaarten waarvoor wij een programma organiseren zijn:
- Bloesembedevaart;
- Mariabedevaart – Ziekenbedevaart;
- Sacramentsdag;
- Maria Ten Hemelopneming 15 augustus;
- Gelderse Bedevaart.
Bloesembedevaart
De Bloesembedevaart vindt in het voorjaar plaats, in de maand april of mei. De naam van deze bedevaart komt van de bedevaarten die voor de Tweede Wereldoorlog door parochies uit de Betuwe georganiseerd werden. De gelovigen uit de Betuwe kwamen om zegen voor de bloesem in de fruitteelt in hun streek.
Tegenwoordig is deze bedevaart speciaal gericht op kinderen: kinderen die hun eerste Communie doen samen met hun ouders, vrienden en familie. Maar iedereen is natuurlijk welkom.
Het programma bevat o.a.:.
- Een korte gebedsdienst;
- Een rondgang door het processiepark.
Na afloop is er een kinderactiviteit met wat te drinken. Voor de ouders en andere volwassenen staat er een kopje koffie klaar.
Mariabedevaart – Ziekenbedevaart
Deze bedevaart is speciaal gericht op zieken en gehandicapten. Vandaar de naam ‘Ziekenbedevaart’. In de kerk worden de banken voor hun komst speciaal verwijderd, zodat er voldoende ruimte is voor bedden en rolstoelen. Jaarlijks nemen ongeveer honderd mensen en hun begeleiders deel. Deze bedevaart vindt plaats op de laatste dinsdag van de maand mei, tenzij deze dinsdag onmiddellijk na 2e Pinksterdag valt, dan wordt hij een week vervroegd.
De organisatie zorgt voor een dagprogramma met de volgende onderdelen:
- Eucharistieviering;
- Persoonlijke ziekenzegen;
- Lunch;
- Bloemenprocessie;
- Mariahulde door kinderen van de Don Boscoschool;
- Een lof: een plechtig gezongen gebedsdienst.
Deze dag kent deelnamekosten met aanmelding vooraf. Dit in verband met de lunch en dergelijke.
Sacramentsdag in juni
Sacramentsdag is een feest ter ere van het Heilig Sacrament van het Lichaam en Bloed van Christus. Het feest werd ingesteld door paus Urbanus IV in 1264 en wordt tegenwoordig op de tweede zondag na Pinksteren gehouden. Het valt dus bijna altijd in juni, soms in mei. Sacramentsdag is een feest waarop we God danken voor zijn aanwezigheid onder ons door het heilig Sacrament van het Lichaam van zijn Zoon.
Het programma in Renkum op de zondagmiddag bevat:
- Een lof: een plechtig gezongen gebedsdienst;
- Een processie met het Sacrament door het park;
- Ontmoeting;
- (Soms wordt er ook gelegenheid tot stille aanbidding geboden na de processie).
- Een plechtige eucharistieviering;
- Een lichtprocessie (processie met kaarsen) door het Rosarium Mariae.
Maria ten Hemelopneming 15 augustus
Maria ten Hemelopneming is een kerkelijke feestdag op 15 augustus die in vele landen wordt gevierd. Naar dit feest is de kerk in Renkum vernoemd, het is een van de belangrijkste Mariafeesten. We vieren op die dag dat Maria, na haar aardse leven, ten hemel is opgenomen. De opneming van Maria ten Hemel, als eerste en voornaamste van alle heiligen en gelovigen, is een teken van hoop voor alle gelovigen, dat wij door Jezus, haar Zoon, ook kunnen komen waar Zij nu is.
Het wordt in Renkum gevierd op de avond van 15 augustus (soms op de vooravond, 14 augustus) met:
- Een plechtige eucharistieviering;
- Een lichtprocessie (processie met kaarsen) door het Rosarium Mariae.
Gelderse Bedevaart in oktober
Maria van Renkum wordt ook bezongen als ‘Koningin van Gelderland’. Zo wordt er al weer verschillende jaren een Gelderse bedevaart in Renkum gehouden. Deze jaarlijkse bedevaart is in het bijzonder gericht op de bewoners van Gelderland en wordt georganiseerd door de Gebedskring van O.L.V. van Renkum. Omdat de maand oktober naast de maand mei ook een Mariamaand is, wordt deze bedevaart in oktober gehouden, meestal op de derde zondag. Belangrijke onderdelen in het dagprogramma zijn:
- Een bloemenhulde;
- Het rozenkransgebed;
- Een eucharistieviering;
- Een lof: een plechtig gezongen gebedsdienst;
- Uitstelling Allerheiligste Sacrament.
Hoe stelt u uw eigen Bedevaart naar Renkum samen?
U kunt op verschillende manieren op bedevaart naar Renkum komen.
U kunt aansluiten bij een van de georganiseerde bedevaarten (zie Wat is er te doen?) Maar u kunt ook op eigen gelegenheid, individueel, of met een groep op bedevaart komen. In dat geval zijn er verschillende mogelijkheden om uw programma voor een halve of hele dag samen te stellen.
Individueel
De kerk is alle dagen open voor een persoonlijke ‘ bede’ of ‘intentie’. Ook het park kunt u iedere dag bezoeken. Wilt u op de pastorie een kopje koffie drinken dan bent u daar welkom tijdens doordeweekse dagen tussen 9.00 – 11.30 uur.
Groepen
Wilt u met een groep komen? Dan zijn er de volgende programmamogelijkheden:
- Een persoonlijk gebed in de kerk.
- Een of meerdere vieringen in de kerk op uw verzoek georganiseerd door ons, of viering(en) waarbij u zelf zorg draagt voor de liturgie in overleg met ons. U kunt hierbij denken aan een eucharistieviering, een heilig lof, een rozenkransgebed of andere gebedsviering.
- Een rondgang door het park geleid door onze rondleiders of op eigen gelegenheid.
- Deze onderdelen kunt u combineren met een kopje koffie in de Pastorie al of niet met een lunch, georganiseerd door onze vrijwilligers.
U kunt over deze mogelijkheden contact opnemen met:
- Het secretariaat te Renkum tel 0317 – 312321. Zij verwijzen u door naar de programmacoördinator bedevaarten.
- De programmacoördinator Leny Lotgerink: tel. 06 – 53160195; e-mail: lotgerink@planet.nl.
Renkum en omgeving
De plaats Renkum kent bijzondere natuur en andere bezienswaardigheden. Bekende voorbeelden zijn de Renkumse molen, het Renkums Beekdal en het Natuurinformatiecentrum de Beken. Voorts zijn er ook mooie wandelroutes beschikbaar. Genoeg mogelijkheden om uw bezoek aan Renkum mee uit te breiden.
R.K. kerk Dorpsstraat 1 Renkum wandeling door de Jufferswaard en Heelsum.
Hoe zijn de bedevaarten naar Renkum ontstaan?
Historische bronnen spreken van bedevaarten naar een Mariabeeld in een kapelletje in de uiterwaarden van Renkum eind 14e Eeuw. Eerst in een kleine kapel, later in een klooster. Nabij het eerste stoplicht wanneer je Renkum binnenkomt vanuit Wageningen stond een vrouwenklooster. Het klooster beschikte over gebouwen en omliggende gronden o.a in de Renkumse uiterwaarden en in het Renkums Beekdal.
Met de kerkhervormingen in de 16e Eeuw, de reformatie rond 1580, weken de zusters uit naar een klooster in Wageningen (omgeving Wageningen centrum – Conventplein). Ook het Mariabeeld vertrok uit Renkum. In de daaropvolgende eeuwen was het lange tijd onbekend waar het beeld gebleven was. Eind 19de eeuw werd het teruggevonden. Maar het duurde tot in de jaren twintig van de vorige eeuw voordat het Mariabeeld weer terug in Renkum kwam.
In 1928 lukte dit eindelijk. Sinds dat jaar volgde in de jaren dertig van de vorige eeuw allerlei bedevaarten uit verschillende delen van Nederland naar Renkum. Er waren bedevaarten uit de Betuwe, uit Wageningen, uit Arnhem, en zelfs uit Amsterdam.
Tijdens de evacuatie van Renkum in de tweede wereldoorlog verdween het beeld opnieuw uit Renkum. Op het laatste nippertje werd het beeld in veiligheid gebracht. Na de tweede wereldoorlog zijn tot in de jaren vijftig bedevaarten gehouden. Daarna liep het terug. De jaarlijkse Mariabedevaart – Ziekenbedevaart in mei stamt nog uit die tijd.
